Rak piersi

Niniejsza broszura zawiera informacje na temat raka piersi i sposobów jego leczenia.

Odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące przedstawionych tutaj informacji można uzyskać od lekarza lub pielęgniarki w szpitalu, w którym odbywa się leczenie.

Można także zadzwonić do organizacji Macmillan Cancer Support pod darmowy numer telefonu 0808 808 0000, 7 dni w tygodniu w godzinach od 08:00 do 20:00. Dysponujemy pomocą tłumaczy, więc można z nami porozmawiać w swoim własnym języku. Po połączeniu się z naszą linią należy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się kontynuować rozmowę.

Więcej informacji w innych językach znajduje się na stronie macmillan.org.uk/cancer-information-and-support/polish

Tkanka tworząca ciało i organy składa się z małych komórek. Rak piersi pojawia się, gdy komórki w piersi powiększają się w niekontrolowany sposób i tworzą grudkę nazywaną guzem.

Miejsce, w którym rak zaczyna się rozwijać w pierwszej kolejności, nazywane jest rakiem pierwotnym. Rak pierwotny nosi nazwę miejsca w organizmie, w którym się rozwinął, np. rak piersi.

Komórki raka piersi czasami rozprzestrzeniają się poprzez krew lub układ limfatyczny na inne części ciała. Takie zjawisko nazywa się rakiem piersi z przerzutami.

Wyróżnia się kilka rodzajów raka piersi, ale wszystkie leczy się podobnie. Rak piersi występuje głównie u kobiet. Mężczyźni także na niego chorują, ale zdarza się to rzadko.

Rakiem piersi nie można się zarazić i nie przenosi się on na inne osoby.

Stopnie zaawansowania i złośliwości raka piersi

• Stopień zaawansowania raka określa jego rozmiar i to, czy się rozprzestrzenił.
• Stopień złośliwości raka określa, jak szybko może się on rozwijać.

Receptory

Niektóre komórki raka piersi posiadają receptory. Przez receptory hormony lub białka mogą wpływać na komórkę. Substancje te mogą powodować rozwój raka.

• Hormony – niektóre rodzaje raka piersi posiadają receptory hormonu o nazwie estrogen. Nazywa się je ER-pozytywnymi rakam piersi. W przypadku raka ER-pozytywnego skuteczne są metody leczenia zwane terapiami hormonalnymi. Rak piersi może również zawierać receptory hormonu o nazwie progesteron.
• Białka – niektóre rodzaje raka piersi posiadają na powierzchni swoich komórek zbyt dużą ilość białka HER2. Nazywa się je raka piersi HER2-dodatnimi. Lekarz może zlecić pacjentce leczenie nazywane terapią celowaną.

Potrójnie ujemny (negatywny) rak piersi

Rak piersi, który nie zawiera receptorów hormonów ani białek nazywany jest potrójnie ujemnym (negatywnym) rakiem piersi.

1 na 5 przypadków raka piersi (20%) to rak potrójnie ujemny. Częściej występuje on u kobiet młodszych. Lekarz lub pielęgniarka mogą udzielić więcej informacji na ten temat.

Należy zawsze omówić z lekarzem każdą metodę leczenia. Po rozmowie lekarz zazwyczaj prosi pacjentkę o podpisanie formularza, w którym pacjentka stwierdza, że rozumie, na czym polega leczenie, i wyraża na nie zgodę. Jest to nazywane wyrażeniem zgody. Lekarz nie zastosuje żadnego leczenia, o ile pacjentka nie wyraziła na nie zgody.

Na spotkanie warto przyjść z osobą, która mówi zarówno po polsku, jak i po angielsku. Szpital może też zamówić dla pacjentów usługi tłumacza. W razie takiej potrzeby należy poprosić o to pielęgniarkę.

Metody leczenia raka piersi to:

• operacja (zabieg chirurgiczny),
• farmakoterapia (chemioterapia, terapia hormonalna, terapia celowana),
• radioterapia.

Wiele osób leczy się z użyciem więcej niż jednej metody leczenia, np. operacyjnie, a następnie za pomocą radioterapii. Leczenie takie jak chemioterapia lub terapia celowana może być stosowane również przed operacją lub po niej.

Po zdiagnozowaniu potrójnie ujemnego raka piersi pacjentom proponuje się leczenie zwane immunoterapią. Immunoterapia polega na przyjmowaniu leków, które wspomagają układ odpornościowy w leczeniu raka.

Operacja w celu usunięcia raka to częsta metoda leczenia raka piersi. Lekarz usuwa komórki rakowe i pewną ilość zdrowej tkanki wokół nich. Rodzaj operacji zależy od rozmiaru guza, jego lokalizacji w piersi oraz preferencji pacjentki.

Lekarz może porozmawiać z pacjentką o możliwości operacji w celu usunięcia:

• raka i zdrowej tkanki piersi wokół niego (szerokie nacięcie miejscowe),
• całej piersi (mastektomia).

U niektórych osób w trakcie tej operacji wykonuje się dodatkowy zabieg w celu uzyskania nowego kształtu piersi (rekonstrukcja piersi). Inne osoby wolą, aby rekonstrukcja odbyła się w późniejszym czasie. O różnych metodach wykonania tego zabiegu można porozmawiać ze swoim lekarzem.

Jeśli nie wykonano rekonstrukcji piersi, pielęgniarka może przekazać pacjentce sztuczną pierś (protezę), którą można włożyć do biustonosza. Protezy są dostępne w różnych rozmiarach i odcieniach skóry.

Podczas operacji chirurg usuwa zazwyczaj pewną część węzłów chłonnych. Usuwa je pod ramieniem po tej stronie, po której znajduje się rak. Węzły chłonne bada się, aby sprawdzić, czy są w nich komórki rakowe. To pomaga lekarzowi zdecydować, czy potrzebne jest dalsze leczenie. Lekarz lub pielęgniarka wyjaśnią, w jaki sposób usuwa się węzły chłonne.

Jeśli w węzłach chłonnych znajdują się komórki rakowe, pacjentkom proponuje się niekiedy chirurgiczne usunięcie pozostałych węzłów chłonnych. Zamiast operacji lekarz może zaproponować również radioterapię węzłów chłonnych.

Posiadamy dodatkowe materiały informacyjne w języku polskim na temat planowania zabiegów chirurgicznych oraz odpowiedzi, czego należy się spodziewać po operacji.

Radioterapia polega na stosowaniu promieni rentgenowskich o dużej energii w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Może ona także uszkadzać prawidłowe komórki, ale te zwykle regenerują się po zakończeniu leczenia.

Często radioterapię stosuje się po operacji, gdy rana już się zagoiła. Radioterapia może ograniczać ryzyko nawrotu raka (wznowy). Po wykonaniu szerokiego nacięcia miejscowego zazwyczaj stosuje się radioterapię na pozostałą tkankę piersi. Niekiedy radioterapię stosuje się po usunięciu całej piersi. W przypadku raka piersi radioterapię przeprowadza się zazwyczaj codziennie przez 5 dni. Niekiedy radioterapia trwa przez 15 dni.

Radioterapia może także obejmować dół pachowy, aby wyleczyć pozostałe węzły chłonne.

Posiadamy dodatkowe materiały informacyjne w języku polskim dotyczące radioterapii i niektórych jej skutków ubocznych.

Chemioterapia polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych w celu zniszczenia komórek rakowych. Leki podaje się zazwyczaj dożylnie lub w formie tabletek. Chemioterapia może pomóc zmniejszyć ryzyko nawrotu raka piersi.

Lekarz może zalecić chemioterapię, jeśli:

• rak jest duży,
• rak rozprzestrzenił się na węzły chłonne,
• rak cechuje się wysokim stopniem złośliwości,
• u pacjentki występuje potrójne ujemny rak piersi,
• u pacjentki występuje HER2-dodatni rak piersi.

U niektórych osób chemioterapię można także zastosować przed operacją chirurgiczną w celu zmniejszenia rozmiarów guza. Oznacza to, że potrzebna jest mniejsza operacja.

Chemioterapia może wywołać skutki uboczne, które pogarszają samopoczucie pacjentki. Różne leki mogą wywoływać odmienne skutki uboczne, które obejmują:

• większe prawdopodobieństwo infekcji,
• uczucie zmęczenia,
• nudności i wymioty,
• biegunkę – wydalanie większej niż zwykle ilości stolca (kału) lub oddawanie wodnistych albo luźnych stolców,
• zaparcia – niemożność wydalania stolca (kału) tak często jak zwykle,
• owrzodzenie w obrębie jamy ustnej,
• utratę włosów.

Lekarz może omówić z pacjentką możliwe skutki uboczne i sposoby radzenia sobie z nimi. Większość skutków ubocznych można ograniczyć za pomocą leków. Większość z nich ustępuje po zakończeniu chemioterapii.

Posiadamy dodatkowe materiały informacyjne w języku polskim dotyczące chemioterapii i niektórych jej skutków ubocznych.

W przypadku raka z receptorami estrogenów (ER-dodatniego / ER-pozytywnego) zazwyczaj stosuje się terapię hormonalną. Podczas leczenia raka piersi terapie hormonalne obniżają stężenie estrogenu w organizmie lub zapobiegają wiązaniu się tego hormonu z komórkami rakowymi. Zwykle terapię hormonalną rozpoczyna się po operacji chirurgicznej lub chemioterapii i trwa ona kilka lat.

Terapia hormonalna pomaga zmniejszyć ryzyko nawrotu (wznowy) raka piersi. Pomaga również w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia nowego raka piersi w drugiej piersi. Czasami leki stosowane w terapii hormonalnej podaje się przed zabiegiem chirurgicznym w celu zmniejszenia rozmiarów guza i uniknięcia mastektomii. Leczenie prowadzi się za pomocą różnych leków, takich jak tamoksyfen, letrozol czy anastrozol. Wybór leków zależy od wymienionych poniżej czynników:

• czy dana pacjentka przeszła już menopauzę,
• ryzyka nawrotu raka,
• prawdopodobnego wpływu skutków ubocznych na pacjentkę.

Skutki uboczne terapii hormonalnej obejmują:

• uderzenia gorąca i pocenie się,
• ból stawów,
• obniżenie popędu seksualnego.

Menopauza to stan, w którym organizm kobiety przestaje wytwarzać hormony i ustaje miesiączkowanie (comiesięczne wydalanie krwi i nabłonka z macicy).

Jeśli pacjentka nie przechodziła menopauzy, zatrzymanie czynności jajników jest kolejnym sposobem obniżenia stężenia estrogenów w jej organizmie. Jajniki to organy, w których wytwarzany jest estrogen. Istnieją dwie metody leczenia, dzięki którym to się osiąga:

• supresja jajników, która powstrzymuje je od produkcji estrogenu i wywołuje czasową menopauzę;
• ablacja jajników, tzn. usunięcie jajników i wywołanie trwałej menopauzy.

Zazwyczaj terapia hormonalna jest stosowana razem z jedną z tych metod leczenia.

Jeśli pacjentce zaproponowano którąś z tych metod powstrzymania czynności jajników, lekarz udzieli więcej informacji i odpowie na każde nasuwające się pytanie.

W przypadku obaw o płodność można porozmawiać o tym ze swoim lekarzem przed rozpoczęciem leczenia.

W przypadku raka HER2-dodatniego lekarz może zalecić podawanie trastuzumabu. Preparat ten należy do grupy leków nazywanych lekami celowanymi. To leki, które atakują komórki rakowe. Trastuzumab powstrzymuje białko HER2 od pobudzania wzrostu komórek rakowych. Zazwyczaj przyjmuje się trastuzumab co 3 tygodnie przez rok. Można go stosować samodzielnie, tzn. bez innych leków, lub w połączeniu z chemioterapią. Może to mieć miejsce przed zabiegiem chirurgicznym i radioterapią lub po nich.

Trastuzumab można stosować z innym lekiem celowanym nazywanym pertuzumabem (Perjeta®) i chemioterapią.

Istnieją również inne rodzaje terapii celowanej, które czasami są stosowane.

Skutki uboczne są zwykle łagodne. Mogą różnić się w zależności od przyjmowanego leku. Częste skutki uboczne:

• ból głowy,
• wysoka temperaturę ciała (gorączkę) i dreszcze,
• nudności/wymioty.

Sporadycznie trastuzumab i pertuzumab mogą wpływać na serce. W celu skontrolowania stanu serca bada się je przed rozpoczęciem leczenia i w jego trakcie.

Bisfosfoniany są lekami, które można stosować w raku piersi na wczesnym etapie w celu:

• wspomożenia ochrony kości przed następstwami leczenia
• zmniejszenia ryzyka nawrotu raka.

Niektóre leki hormonalne i chemioterapeutyki mogą wywołać wczesną menopauzę. Wczesna menopauza zwiększa ryzyko zmniejszenia się grubości (ścieńczenia) kości (osteoporozy). Lekarz może przepisać bisfosfoniany, jeśli pacjentka jest zagrożona osteoporozą lub jeśli to zjawisko już u niej występuje.

W przypadku wczesnego raka piersi bisfosfoniany mogą czasami zmniejszyć ryzyko rozprzestrzenienia się raka do kości. Bisfosfoniany przyjmuje się przez 3–5 lat. Tę metodę leczenia zazwyczaj stosuje się, jeśli ryzyko powrotu raka (wznowy) jest większe niż zwykle. Lekarz lub pielęgniarka może udzielić więcej informacji na ten temat.

Antykoncepcja

Niekiedy zaleca się niezachodzenie w ciążę przez 2 lata po zakończeniu leczenia na raka piersi. Lekarz doradzi, aby nie używać środków antykoncepcyjnych (leków lub wyrobów zapobiegających zajściu w ciążę) zawierających hormony. Wyklucza to pigułkę antykoncepcyjną i niektóre spirale. Można korzystać ze spiral niezawierających hormonów oraz mechanicznych środków antykoncepcyjnych, takich jak prezerwatywy czy krążki dopochwowe. Pielęgniarka może udzielić porady w tym zakresie.

Kobiety przyjmujące tamoksyfen powinny unikać zajścia w ciążę. Zalecenia te wynikają z faktu, że lek ten może uszkodzić rozwijający się płód. Przed przerwaniem przyjmowania jakichkolwiek leków należy porozmawiać z lekarzem onkologiem.

Jeżeli pacjentka stosuje terapię hormonalną po leczeniu i chce zajść w ciążę, powinna porozmawiać z lekarzem onkologiem lub pielęgniarką onkologiczną. Osoby te mogą przedstawić jej dostępne opcje.

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) to leczenie zastępujące naturalne hormony, gdy organizm nie wytwarza ich wystarczająco dużo. Lekarze nie zalecają stosowania HTZ po leczeniu raka piersi. HTZ wykorzystuje estrogen, który może pobudzić komórki raka piersi do wzrostu.

Jeśli jednak objawy menopauzy są silne i inne metody nie pomogły, lekarz może przepisać HTZ. Lekarz przedstawi związane z tą terapią zagrożenia.

Po otrzymaniu informacji, że ma się raka, można się czuć przytłoczonym i odczuwać wiele różnych emocji. W takiej sytuacji żadne emocje nie są ani właściwe, ani niewłaściwe. Istnieje wiele sposobów radzenia sobie z emocjami. Pomocna może okazać się rozmowa z bliskim przyjacielem lub krewnym. Pomóc może także lekarz lub pielęgniarka.

W Macmillan wiemy, jak diagnoza raka może wpłynąć na całe życie pacjenta i dlatego jesteśmy tu, aby wspierać chorych.

Linia wsparcia Macmillan

Dysponujemy pomocą tłumaczy, więc można z nami porozmawiać w swoim własnym języku. Wystarczy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się rozmawiać.

Możemy odpowiedzieć na pytania natury medycznej, przekazać informacje na temat wsparcia finansowego lub po prostu wysłuchać pacjenta, jeśli chce z kimś porozmawiać. Nasza bezpłatna, poufna linia telefoniczna jest czynna 7 dni w tygodniu w godzinach od 08:00 do 20:00. Jej numer to 0808 808 0000.

Witryna internetowa Macmillan

W naszej witrynie można znaleźć mnóstwo informacji w języku angielskim na temat nowotworów. Mamy również więcej informacji w innych językach na stronie macmillan.org.uk/translations.

Możemy również przetłumaczyć informacje na życzenie pacjenta. Prosimy o wiadomość e-mail pod adresem: informationproductionteam@macmillan.org.ukaby podzielić się swoimi życzeniami.

Centra informacji

Nasze centra informacji i wsparcia są zlokalizowane w szpitalach, bibliotekach i punktach mobilnych. Zachęcamy do wizyty w takim centrum, gdzie można zasięgnąć informacji i porozmawiać z kimś w cztery oczy. Najbliższe centra można znaleźć, wchodząc na stronę macmillan.org.uk/informationcentres lub dzwoniąc pod nasz numer 0808 808 0000.

Lokalne grupy wsparcia

W grupie wsparcia można porozmawiać z innymi osobami zmagającymi się z chorobą nowotworową. Informacje na temat swoich lokalnych grup wsparcia można znaleźć, wchodząc na stronę macmillan.org.uk/supportgroups lub dzwoniąc pod numer 0808 808 0000.

Społeczność internetowa Macmillan

Z innymi osobami dotkniętymi nowotworem można porozmawiać na stronie: macmillan.org.uk/community

Można nawiązywać kontakt przez całą dobę. Można podzielić się swoim doświadczeniem, zadać pytania lub poczytać wpisy innych osób.