Zmęczenie (uczucie wyczerpania)

Niniejsza broszura zawiera informacje na temat wyczerpania.

On this page

Zmęczenie (uczucie wyczerpania) a nowotwór

Niniejsza broszura zawiera informacje na temat wyczerpania. Wyczerpanie to bardzo duże zmęczenie. Może być spowodowane samą chorobą nowotworową lub metodami jej leczenia.

Odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące przedstawionych tutaj informacji można uzyskać od lekarza lub pielęgniarki w szpitalu, w którym odbywa się leczenie.

Można także zadzwonić do organizacji Macmillan Cancer Support pod numer telefonu 0808 808 0000 7 dni w tygodniu w godzinach od 8.00 do 20.00. Dysponujemy pomocą tłumaczy, więc można z nami porozmawiać w swoim własnym języku. Po połączeniu się z naszą linią należy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się kontynuować rozmowę.

Więcej informacji w innych językach znajduje się na stronie macmillan.org.uk/cancer-information-and-support/polish.

Czym jest uczucie wyczerpania?

Uczucie wyczerpania to stan, w którym osoba czuje się bardzo zmęczona przez większość czasu lub przez cały czas. To powszechny problem wśród osób chorych na nowotwory. Uczucie wyczerpania u osób chorych na nowotwory jest czasami nazywane wyczerpaniem powiązanym z chorobą nowotworową lub CRF.

Uczucie wyczerpania powodowane przez chorobę nowotworową różni się od zmęczenia, którego doświadcza osoba zdrowa. Osoby chore na nowotwory mogą męczyć się szybciej po dowolnej aktywności. Odpoczynek lub sen nie pomagają pozbyć się uczucia zmęczenia.

Większość osób przestaje się szybko męczyć po zakończeniu leczenia. Czasami jednak taki stan może utrzymywać się przez miesiące, a nawet lata.

Skutki wyczerpania

Uczucie wyczerpania może wpływać na poszczególne osoby w różny sposób. Niektóre powszechne skutki uczucia wyczerpania to:

  • trudności przy wykonywaniu różnych rzeczy, takich jak czesanie czy ubieranie się
  • odczucie braku energii lub siły
  • problemy z koncentracją lub pamięcią
  • problemy z myśleniem, mówieniem lub podejmowaniem decyzji
  • uczucie braku tchu po lekkim wysiłku
  • zawroty głowy
  • problemy ze snem (bezsenność) lub poświęcanie na sen więcej czasu niż zazwyczaj
  • utrata zainteresowania seksem
  • bycie bardziej emocjonalnym niż zazwyczaj.

Odczuwanie zmęczenia przez większość czasu może być frustrujące i przytłaczające. Ważne jest, aby opowiedzieć lekarzom i pielęgniarkom o swoich odczuciach. Czasami są oni w stanie złagodzić te dolegliwości. Są też rzeczy, które można zrobić samemu, aby sobie pomóc, na przykład zachować w miarę możliwości aktywność fizyczną.

Co jest przyczyną uczucia wyczerpania?

Nie w pełni rozumiemy, co powoduje wyczerpanie związane z chorobą nowotworową. Przyczyny takiego stanu mogą być różne. Przyczyną odczuwania wyczerpania mogą być:

Nowotwór

W przypadku niektórych osób nowotwór może powodować uczucie wyczerpania.

Niektóre komórki nowotworowe mogą podrażniać nabłonek wyściełający żołądek. W konsekwencji żołądek może wydzielać zbyt dużo płynu. Nadmierną ilość płynu w żołądku nazywa się wodobrzuszem. Wodobrzusze może powodować uczucie dyskomfortu i wyczerpania.

Zmęczenie może być wynikiem zmniejszenia liczby krwinek czerwonych w organizmie przez nowotwór. Komórki to małe bloczki, które tworzą organy i tkanki ciała. Obniżoną liczbę czerwonych krwinek nazywamy anemią.

Hormony to substancje wytwarzane przez ciało, które kontrolują funkcjonowanie organów. W przypadku niektórych nowotworów, takich jak nowotwór piersi i prostaty, poziom hormonów w organizmie może ulec zmianie. Zmiana ta może mieć wpływ na to, w jaki sposób organizm wykorzystuje energię, i może powodować uczucie wyczerpania.

Nowotwór może mieć wpływ na poziomy cytokin w organizmie. Cytokiny to rodzaj białka. Pomagają kontrolować niektóre procesy komórek. Cytokiny mogą przyczyniać się do uczucia wyczerpania powiązanego z chorobą nowotworową.

Leczenie onkologiczne

Lekarze wciąż ustalają, dlaczego leczenie raka może powodować uczucie wyczerpania. Może tak się dziać, ponieważ:

  • organizm potrzebuje dodatkowej energii do naprawy i rekonwalescencji;
  • w organizmie następuje nagromadzenie substancji chemicznych w wyniku zniszczenia komórek rakowych;
  • naruszony zostaje układ odpornościowy organizmu.

Wszystkie metody leczenia nowotworów mogą powodować uczucie zmęczenia.

  • Operacja chirurgiczna – operacja chirurgiczna to metoda leczenia raka polegająca na wycięciu części lub całości guza. Jest to również nazywane zabiegiem chirurgicznym. Wiele osób odczuwa zmęczenie po operacji chirurgicznej. Poprawa następuje zazwyczaj po kilku tygodniach. Przez pewien czas należy unikać zbyt dużej aktywności. Przed operacją można odczuwać niepokój i nie spać dobrze. Niektóre leki przeciwbólowe mogą powodować uczucie zmęczenia.
  • Chemioterapia i radioterapia – chemioterapia to leczenie nowotworu z zastosowaniem leków w celu zniszczenia komórek rakowych. Radioterapia to metoda leczenia nowotworów polegająca na stosowaniu promieni o dużej energii, takich jak promienie Roentgena, w celu niszczenia komórek nowotworowych. Tego rodzaju leczenie może powodować uczucie wyczerpania. Zazwyczaj uczucie wyczerpania staje się mniej dotkliwe po 6–12 miesiącach od zakończenia terapii. Niekiedy jednak trwa dłużej. Czasami te metody leczenia mogą wywołać długofalowe skutki, takie jak brak tchu (poczucie dyskomfortu lub szybki oddech) lub problemy z sercem. Mogą one nasilać uczucie zmęczenia. Chemioterapia i radioterapia mogą również wywoływać anemię.
  • Terapia hormonalna – metoda leczenia nowotworów, która działa poprzez wywieranie wpływu na hormony w organizmie. Niektóre rodzaje terapii hormonalnej mogą powodować wyczerpanie.
  • Terapia celowana – metoda leczenia nowotworów wykorzystująca leki, które znajdują i atakują komórki nowotworowe. Niektóre rodzaje terapii hormonalnej mogą powodować wyczerpanie.
  • Immunoterapia – układ odpornościowy chroni organizm przed chorobami i infekcjami. Immunoterapie to metody leczenia, które posługują się układem odpornościowym w celu odnajdywania i atakowania komórek nowotworowych. Niektóre rodzaje terapii hormonalnej mogą powodować wyczerpanie.

Anemia

Anemia pojawia się, gdy u pacjenta występuje niski poziom krwinek czerwonych. Czerwone komórki krwi zawierają białko zwane hemoglobiną (Hb), które rozprowadza tlen w organizmie. Jeżeli pacjent nie ma wystarczającej liczby czerwonych krwinek, jego organizm otrzymuje mniejszą ilość tlenu. Może to powodować uczucie zmęczenia. Anemia może być również przyczyną:

  • braku tchu,
  • zawrotów głowy,
  • ucisku w klatce piersiowej.

Anemia może być wywołana chemioterapią lub radioterapią. Lekarz może sprawdzić, czy pacjent ma anemię. Jeśli okaże się, że tak, konieczne może być wdrożenie leczenia, aby pacjent poczuł się lepiej.

Problemy z jedzeniem

Jeśli je się mniej niż zazwyczaj, może to spowodować spadek energii i uczucie zmęczenia. Niektóre osoby tracą na wadze, nawet jeżeli jedzą dużo. Może to wynikać z wpływu choroby nowotworowej na organizm. Ważne jest, aby poinformować lekarza lub pielęgniarkę o swoich problemach żywieniowych.

Jeżeli pacjent ma mdłości i nie może jeść, lekarz może przepisać mu odpowiednie leki. Jeśli nie można przyjmować leków na mdłości lub nie można utrzymać ich w żołądku z powodu wymiotów, należy porozmawiać z lekarzem lub pielęgniarką. Istnieją inne metody przyjmowania leków przeciwwymiotnych.

Ból

Ból może wywoływać uczucie wyczerpania. Jeżeli pacjent odczuwa ból, leki przeciwbólowe i inne zabiegi mogą mu przynieść ulgę. Zmniejszenie bólu może także ograniczyć uczucie wyczerpania.

Inne problemy medyczne

Inne problemy medyczne mogą również pogłębić uczucie wyczerpania. Czasami zmęczenie wywołane jest także lekami przyjmowanymi na inne schorzenia. Inne problemy medyczne, które wywołują uczucie wyczerpania to:

  • cukrzyca – schorzenie polegające na zbyt wysokim poziomie cukru we krwi, gdyż organizm nie potrafi prawidłowo go wykorzystywać;
  • problemy z tarczycą – tarczyca to gruczoł w szyi. Wytwarza hormony, które pomagają kontrolować sposób funkcjonowania organizmu;
  • problemy z sercem – na przykład niewydolność serca.

Problemy ze snem

Problemy ze snem w trakcie choroby nowotworowej są bardzo powszechne. Sen jest ważny dla:

  • zdrowia fizycznego,
  • dobrego samopoczucia emocjonalnego,
  • odzyskiwania energii,
  • koncentracji i pamięci.

Zaburzenia snu (bezsenność) w dłuższym okresie mogą powodować wyczerpanie, obniżenie nastroju i trudności z koncentracją.

Skutki emocjonalne choroby nowotworowej

Uczucie zmęczenia może być spowodowane emocjonalnymi skutkami choroby nowotworowej. Gdy choruje się na nowotwór, odczuwa się różne emocje. Można się martwić, odczuwać smutek lub złość. W takiej sytuacji żadne emocje nie są ani właściwe, ani niewłaściwe.

Istnieją różne rodzaje wsparcia emocjonalnego, które mogą okazać się pomocne, np. rozmowa czy terapie uzupełniające.

Uzyskanie diagnozy dotyczącej wyczerpania

Przed wdrożeniem terapii w związku z odczuwaniem wyczerpania należy odpowiednio ocenić stan pacjenta. Pacjent powinien zgłosić zajmującemu się nim zespołowi opieki zdrowotnej, jeżeli odczuwa wyczerpanie w jakimkolwiek momencie.

Lekarz onkolog, pielęgniarka specjalista lub lekarz pierwszego kontaktu zadadzą mu pytania na temat wyczerpania. Mogą też użyć ankiety zawierającej pytania dotyczące nowotworu, samopoczucia pacjenta i tego, jak radzi sobie z codziennymi czynnościami.

Lekarz poszuka przyczyn zmęczenia, które można leczyć, takich jak anemia. Może zbadać pacjenta i skierować go na badania krwi. Może również sprawdzić leki, które pacjent przyjmuje, aby przeanalizować, czy zmiana dawkowania może być pomocna.

Uzyskanie pomocy w związku z uczuciem wyczerpania

Lekarstwa na zmęczenie

Nie ma jeszcze żadnych lekarstw zapobiegających lub ograniczających uczucie zmęczenia. Czasami pomocne mogą okazać się leki sterydowe. Mogą one jednak mieć skutki uboczne, więc należy porozmawiać z lekarzem, czy są dla pacjenta odpowiednie.

Aby znaleźć nowe i lepsze sposoby leczenia, prowadzi się badania kliniczne. Dotyczy to także lekarstw na zmęczenie. Uczestniczy w nich obecnie wiele szpitali. Pacjent może porozmawiać z lekarzem o tym, czy może wziąć udział w badaniu klinicznym dotyczącym leczenia zmęczenia.

Uzyskiwanie wsparcia

Członkowie zespołu opieki zdrowotnej mogą pomóc pacjentowi w radzeniu sobie z uczuciem wyczerpania:

  • Lekarz onkolog lub lekarz pierwszego kontaktu – mogą pomóc znaleźć przyczynę uczucia wyczerpania i sposoby radzenia sobie z nim.
  • Kliniczna pielęgniarka specjalista – może ocenić stan pacjenta i przekazać informacje oraz udzielić wsparcia w kwestii praktycznych sposobów radzenia sobie z wyczerpaniem. Obejmuje to na przykład grupy wsparcia lub aktywności w miejscu zamieszkania pacjenta, takie jak zajęcia z ćwiczeniami fizycznymi.
  • Fizjoterapeuta – może udzielić porad w kwestii ćwiczeń i poruszania się. Może pomóc radzić sobie z innymi objawami takimi jak brak tchu.
  • Terapeuta zajęciowy – może dostarczyć informacji, wsparcia i zapewnić ułatwienia w codziennych czynnościach takich jak mycie i ubieranie się.
  • Pracownik opieki społecznej – może pomóc z problemami praktycznymi i finansowymi. Może na przykład udzielić pomocy w przydzieleniu opiekuna wspomagającego pacjenta w domu.
  • Psycholog – może wysłuchać pacjenta i udzielić mu wsparcia we wszelkich wyrażonych troskach i obawach.

Co robić w przypadku uczucia wyczerpania?

Oto różne rzeczy, jakie można zrobić, aby poradzić sobie ze zmęczeniem. Niektóre z nich mogą zmniejszyć uczucie zmęczenia. Inne pomogą lepiej sobie z nim radzić.

Planowanie przyszłości

Jeśli pacjent odczuwa zmęczenie, ważne jest, aby planować z wyprzedzeniem. Dzięki temu będzie on mógł nadal wykonywać większość rzeczy, na których najbardziej mu zależy. Może na przykład:

  • prowadzić dziennik i odnotowywać w nim, kiedy jego samopoczucie jest najlepsze, a kiedy odczuwa największe zmęczenie;
  • planować większe zadania na czas, gdy zmęczenie prawdopodobnie będzie mniejsze;
  • po okresie aktywności zaplanować wystarczającą ilość czasu na odpoczynek.

Należy dbać o swoje potrzeby, nawet jeśli pacjent musi troszczyć się nie tylko o siebie.

Zdrowa dieta i odpowiednia masa ciała

  • Prawidłowe odżywianie i stosowanie zdrowej diety pomoże podnieść poziom energii. W przypadku zmniejszonego apetytu lub innych problemów żywieniowych należy umówić się na konsultację u dietetyka w szpitalu. Dietetyk to ekspert z zakresu żywności i odżywiania. Może udzielić porad, co najlepiej jeść.
  • Jeżeli pacjent odczuwa zmianę smaku, może spróbować różnych produktów żywnościowych lub jeść te produkty, które smakują mu najbardziej do czasu ustąpienia zmian.
  • Jeżeli pacjent jest głodny, powinien dobrze się najeść. Zawsze należy pić dużo płynów.
  • Warto też prowadzić dziennik odżywiania, w którym zapisuje się spożyte danego dnia posiłki i ich pory. Dzięki temu można sprawdzić, czy po konkretnych pokarmach poziom energii jest wyższy.

Aktywność fizyczna

Uczucie zmęczenia może doprowadzić do ograniczenia aktywności. Jeśli nie używa się mięśni regularnie, stają się one słabsze. Aktywność fizyczna może zmniejszyć uczucie zmęczenia. Aktywność może pomóc:

  • mieć lepszy apetyt – chodzi o to, aby pacjent odczuwał chęć zjedzenia czegoś;
  • dodać energii;
  • zwiększyć siłę mięśni;
  • poprawić sen.

Przed podjęciem jakiejkolwiek aktywności fizycznej lub zwiększeniem jej intensywności ważne jest, aby zasięgnąć porady pracownika ochrony zdrowia. Może on doradzić, jaki rodzaj i zakres aktywności jest bezpieczny dla pacjenta. Onkolog lub lekarz pierwszego kontaktu może również skierować pacjenta do fizjoterapeuty. Fizjoterapeuta może pomóc zbudować kondycję fizyczną i zwiększyć siłę mięśni. W niektórych miejscach są dostępni fizjoterapeuci specjalizujący się w pracy z pacjentami onkologicznymi.

Wskazówki dotyczące utrzymania aktywności fizycznej

  • Pacjent nie powinien ćwiczyć, jeżeli nie czuje się dobrze lub odczuwa ból albo ma inne objawy, które go niepokoją, takie jak brak tchu. Tego rodzaju odczucia i objawy należy zgłosić lekarzowi pierwszego kontaktu lub onkologowi.
  • Należy wyznaczać sobie proste cele, które są możliwe do osiągnięcia. Nie należy robić zbyt dużo zbyt wcześnie.
  • Warto zaplanować jakiś rodzaj aktywności fizycznej w ciągu dnia. Na przykład można iść do sklepu zamiast jechać samochodem, jeżeli pacjent jest w stanie to zrobić.
  • Warto regularnie wykonywać niewymagające ćwiczenia, na przykład chodzenie. Dobre są też proste ćwiczenia wzmacniające, na przykład wchodzenie po schodach.
  • Warto robić to, co sprawia przyjemność, na przykład zajmować się ogrodem.

Sen

Zmęczenie może powodować chęć spania przez cały czas. Ważne jest jednak, aby przestrzegać procedury związanej ze snem. Należy starać się spać od 6 do 8 godzin każdej nocy. Dobry sen może pomóc zmniejszyć uczucie zmęczenia. Może także zminimalizować potrzebę snu w ciągu dnia.

Wskazówki poprawiające jakość snu w nocy:

  • Należy chodzić spać i budzić się codziennie mniej więcej o tej samej porze.
  • Należy nie spać długo rano po bezsennej nocy, gdyż to może zakłócić rytm snu.
  • Należy uprawiać łagodne ćwiczenia fizyczne, takie jak chodzenie na spacery. To spowoduje naturalne zmęczenie i wywoła potrzebę snu.
  • Należy dbać, aby umysł był cały czas zajęty, np. czytaniem, graniem w gry czy rozwiązywaniem łamigłówek. To także może spowodować naturalne zmęczenie i wywołać potrzebę snu.
  • Należy zaobserwować, jaki wpływ na sen w nocy mają drzemki. Niektórzy pacjenci uważają, że drzemki w ciągu dnia pomagają im spać lepiej w nocy. Inni natomiast śpią po drzemce gorzej.
  • Przed snem można odbywać relaksujący rytuał. Pomocne mogą być ciepły prysznic lub kąpiel, czytanie lub słuchanie kojącej muzyki
  • Sterydy mogą powodować problemy ze snem. Jeśli przyjmuje się leki sterydowe (steroidy), warto zapytać lekarza, czy można je brać o wcześniejszej porze.
  • Alkohol i kofeina mogą działać pobudzająco. Należy ograniczyć ilości spożywanego alkoholu, a także unikać kofeiny przed zaśnięciem.

Wsparcie emocjonalne

Pomoc psychologiczna

Zmęczenie może wpływać na emocje. Może intensyfikować uczucie niepokoju lub pogarszać nastrój. W przypadku problemów emocjonalnych przydatna może być pomoc psychologa. Psychologowie są wyszkoleni w słuchaniu. Mogą pomóc poradzić sobie z trudnymi emocjami.

Wiele szpitali zatrudnia psychologów przeszkolonych w oferowaniu wsparcia emocjonalnego osobom z nowotworami. Onkolog lub pielęgniarka specjalista mogą wskazać rodzaje dostępnych usług. Mogą także wystawić skierowanie. Niektórzy lekarze pierwszego kontaktu także mają psychologów w swojej praktyce lub mogą do nich skierować pacjenta.

Porady niektórych psychologów mogą być odpłatne.

Grupy wsparcia

Niektórym osobom pomaga rozmowa z innymi osobami, które odczuwają zmęczenie. W większości miejsc w Wielkiej Brytanii działają grupy wsparcia. Czasami grupy prowadzą pracownicy opieki zdrowotnej. Inni członkowie grupy wsparcia mogą być w podobnej sytuacji, co pacjent.

Aby dowiedzieć się więcej o grupach wsparcia działających w danej okolicy, można zadzwonić na linię wsparcia organizacji Macmillan pod numer 0808 808 0000. Można również dowiedzieć się, czy w danej okolicy działa grupa wsparcia prowadzona w języku, którym posługuje się pacjent.

Pomoc online

Wiele osób uzyskuje wsparcie w Internecie. Grupy wsparcia online dla osób chorych na nowotwór obejmują:

  • strony w mediach społecznościowych,
  • fora,
  • chaty,
  • blogi.

Można wykorzystywać te miejsca do zadawania pytań, uzyskiwania wsparcia i udzielania porad. Macimillan Online Community (Społeczność internetowa Macmillan) to internetowe forum poświęcone nowotworom, na którym można porozmawiać i podzielić się swoimi doświadczeniami z innymi osobami. Istnieje wiele różnych grup. Na przykład istnieją grupy:

  • poświęcone konkretnym rodzajom nowotworów;
  • dla członków rodziny i znajomych;
  • dla osób LGBTQ+;
  • zajmujące się kwestiami praktycznymi.

Terapie uzupełniające

Terapie uzupełniające to zajęcia, które pomagają poczuć się lepiej. Nie leczą one nowotworu. Mogą jednak pomóc w radzeniu sobie z objawami lub skutkami ubocznymi terapii nowotworowej.

Istnieją różne terapie uzupełniające, które mogą pomóc zmniejszyć uczucie zmęczenia, takie jak:

  • Techniki relaksacji – rodzaj terapii uzupełniającej, który może pomóc wyciszyć umysł i zmniejszyć napięcie mięśni.
  • Masaż – terapia uzupełniająca, polegająca na zastosowaniu dotyku i łagodnego ucisku w celu eliminacji napięcia.
  • Joga – rodzaj ćwiczeń wykorzystujących łagodne rozciąganie, głęboki oddech i ruch.

Przed skorzystaniem z terapii uzupełniającej należy porozmawiać ze swoim lekarzem lub pielęgniarką specjalistą. Niektóre terapie mogą mieć wpływ na leczenie nowotworu.

Niektóre z nich są dostępne w ramach NHS (państwowy system ochrony zdrowia). Lekarz pierwszego kontaktu może udzielić więcej informacji na ten temat. Można je także otrzymać za pośrednictwem grupy wsparcia dla osób z nowotworami.

Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, należy zawsze sprawdzić kwalifikacje i doświadczenie osób zajmujących się pacjentami z nowotworami. Pomoc w tym zakresie można otrzymać od swojego lekarza albo pielęgniarki bądź dzwoniąc na linię wsparcia organizacji Macmillan pod numer 0808 808 0000.

Sposoby radzenia sobie z codziennymi czynnościami

Jeśli potrzebuje się pomocy w wykonywaniu czynności w domu, można zwrócić się o nią do rodziny, przyjaciół lub sąsiadów. Posiadanie sieci wsparcia może być bardzo pomocne. Rodzina i przyjaciele mogą nie zdawać sobie sprawy, jak bardzo pacjent potrzebuje pomocy. Mogą też czekać, aż sam poprosi ich o pomoc.

Są rzeczy, które można zrobić, aby pomóc sobie w wykonywaniu codziennych zadań.

Prowadzenie domu

  • Należy rozplanować zadania na cały tydzień. Codziennie wykonywać trochę prac domowych, a nie dużo naraz.
  • Jeśli to możliwe, należy poprosić innych o wykonywanie ciężkich prac, takich jak pielęgnacja ogrodu.
  • Jeśli to możliwe, należy niektóre zadania wykonywać na siedząco.

Zakupy

  • Przed zakupami warto zrobić listę, aby nie marnować czasu i energii.
  • Jeśli to możliwe, należy na zakupy spożywcze chodzić razem z przyjacielem lub członkiem rodziny.
  • Większość dużych supermarketów oferuje możliwość zakupów online i ich dostawę do domu.
  • W sklepie należy używać wózka, a nie koszyka, aby nie nosić dużego ciężaru. Torba na zakupy na kółkach może pomóc w zrobieniu zakupów i przyniesieniu ich do domu.
  • Należy robić zakupy w mniej uczęszczanych porach.
  • Można poprosić personel sklepu o pomoc przy pakowaniu i doniesieniu zakupów do samochodu.

Przygotowywanie posiłków

  • Gdy odczuwa się mniejsze zmęczenie, należy przygotowywać dodatkowe posiłki lub podwójne porcje, aby je zamrozić i użyć później w razie potrzeby.
  • Dobrze jest posiadać gotowe posiłki na czas, gdy odczuwa się największe zmęczenie.
  • Jeśli to możliwe, przy przygotowywaniu posiłków należy siedzieć.

Mycie i ubieranie się

  • Lepiej usiąść w wannie niż stać pod prysznicem. W ten sposób zużywa się mniej energii.
  • Pod prysznicem należy usiąść, aby za długo nie stać. Terapeuta zajęciowy może być w stanie zapewnić taboret/krzesło do prysznica.
  • Należy nosić ubrania, które łatwo zdjąć i założyć.
  • Podczas ubierania się należy siedzieć.

Terapeuci zajęciowi

Terapeuci zajęciowi pomagają osobom mającym trudności z poruszaniem się i wykonywaniem codziennych czynności. Niekiedy mogą odwiedzić pacjenta w domu, aby pomóc mu znaleźć sposoby łatwiejszego wykonywania różnych czynności. Onkolog, pielęgniarka specjalista lub lekarz pierwszego kontaktu może skierować pacjenta do terapeuty zajęciowego.

Opieka nad dziećmi

Jeśli ma się rodzinę i odczuwa się zmęczenie, można mieć trudności z zapewnieniem jej opieki. Można odczuwać przygnębienie, jeśli nie jest się w stanie wykonywać swoich normalnych czynności związanych z rodziną. Można zrobić wiele, aby ułatwić sobie opiekę nad dziećmi:

  • wyjaśnić dzieciom, że częściej odczuwa się zmęczenie i nie można robić z nimi tyle, co wcześniej;
  • planować z dziećmi aktywności, przy których można siedzieć, na przykład gry planszowe lub puzzle;
  • spróbować planować aktywności w miejscach, w których można usiąść, podczas gdy dzieci będą się bawić.
  • Należy unikać noszenia małych dzieci. Zamiast tego można używać wózka lub spacerówki.
  • Można też spróbować angażować dzieci w wykonywanie niektórych zadań domowych,
  • prosić i przyjmować pomoc ze strony rodziny i przyjaciół.

Jazda samochodem

Przy bardzo dużym zmęczeniu prowadzenie samochodu może być trudne i niebezpieczne. Można mieć obniżony poziom uwagi i ograniczoną zdolność koncentracji. Wydłużony może być także czas reakcji. Poniższe wskazówki mogą okazać się pomocne:

  • Nie należy prowadzić pojazdów, jeśli odczuwa się duże zmęczenie.
  • Jeśli to możliwe, należy poprosić członka rodziny lub przyjaciela, żeby poprowadził samochód.
  • Jeśli trzeba zgłosić się do szpitala, należy zapytać pielęgniarkę lub lekarza, czy jest dostępny jakiś transport szpitalny.
  • Jeśli zmęczenie nasila się podczas jazdy, należy zatrzymać się w bezpiecznym miejscu i zrobić sobie przerwę. Należy unikać prowadzenia pojazdów w porach, w których ruch jest najintensywniejszy.

Sposoby radzenia sobie z uczuciem wyczerpania w pracy

Może się okazać, że zmęczenie wpływa na sposób wykonywania pracy.

Każda osoba chora na nowotwór jest chroniona Ustawą o równości z 2010 roku. Oznacza to, że pracodawcy nie powinni traktować osób z nowotworem w sposób nieuczciwy. Oznacza to również, że od pracodawcy oczekuje się, że wprowadzi uzasadnione modyfikacje w pracy, aby udzielić wsparcia osobom z chorobami onkologicznymi. Uzasadnione modyfikacje to zmiany w pracy, które pracodawca może wprowadzić i które pozwalają chorej osobie pozostać w pracy lub do niej powrócić. Przepisy prawa chroniące ludzi przed dyskryminacją przewidują, że w niektórych sytuacjach pracodawca musi dokonać takich zmian.

Jeżeli pacjent chce pracować, powinien porozmawiać otwarcie ze swoim przełożonym o sposobach, dzięki którym praca będzie mniej męcząca. To jest element uzasadnionych modyfikacji. Mogą one polegać na:

  • regularnych przerwach na odpoczynek lub drzemki – pacjent może uznać je za przydatne po aktywności lub posiłku;
  • pracy z domu, jeżeli jest taka możliwość;
  • unikaniu zadań fizycznych;
  • planowaniu pracy w takich porach, w których pacjent ma więcej energii.

Prowadzenie dziennika, w którym pacjent odnotowuje, kiedy jest wyczerpany, może pomóc ustalić, w których dniach lub porach dnia jest najbardziej zmęczony. W ten sposób może zdecydować, kiedy najlepiej pracować lub odpoczywać.

Wyjaśnienie skutków zmęczenia współpracownikom także może pomóc w kontrolowaniu swojego zmęczenia w pracy. Niektórym osobom może być trudno zrozumieć, jak duże zmęczenie odczuwa pacjent, szczególnie jeśli dobrze wygląda.

Pomocna może być rozmowa z Ministerstwem Pracy i Świadczeń Rentowo-Emerytalnych. Można tam uzyskać informacje o świadczeniach, o które można wnioskować.

Więcej informacji na temat świadczeń można uzyskać w broszurze „Wsparcie finansowe – świadczenia” na stronie macmillan.org.uk/cancer-information-and-support/polish.

Opieka nad osobą odczuwającą wyczerpanie

Wiele osób udziela wsparcia członkowi rodziny, partnerowi/partnerce, przyjacielowi/przyjaciółce czy sąsiadowi/sąsiadce, którzy odczuwają silne zmęczenie. Opieka nad osobą odczuwającą wyczerpanie może mieć wiele aspektów. Na przykład: pomoc przy czynnościach higieny osobistej, zapewnianie transportu lub organizowanie wizyt.

W przypadku sprawowania opieki nad osobą odczuwającą duże zmęczenie istnieje wiele prostych rzeczy, które można robić, aby jej pomóc:

  • Należy przyznać, że ze zmęczeniem trudno sobie poradzić.
  • Warto prowadzić dziennik z zapiskami dotyczącymi zmęczenia, aby planować, co chce się wykonać. To pomoże obu stronom zaobserwować, kiedy osoba odczuwająca zmęczenie ma energię, aby robić różne rzeczy.
  • Należy spróbować pomóc osobie, nad którą sprawuje się opiekę, być bardziej aktywną lub zmienić jej dietę, aby w ten sposób ograniczyć uczucie wyczerpania.

Można także chodzić na wizyty lekarskie w szpitalu z osobą, nad którą sprawuje się opiekę. Można wyjaśnić zespołowi opieki medycznej, w jaki sposób zmęczenie pacjenta wpływa na niego i na opiekuna. Można również pokazać zespołowi dziennik dotyczący zmęczenia i zapytać, co jeszcze można zrobić, aby bardziej pomóc.

Troska o siebie

Gdy ktoś opiekuje się inną osobą, ważne jest, aby także troszczył się o siebie. Należy pamiętać o własnych umówionych wizytach u lekarzy. Dotyczy to na przykład szczepień, takich jak przeciwko grypie. Jeśli bierze się regularnie jakieś leki, należy zadbać o to, aby mieć ich zapas.

Opiekun może zwrócić się do lokalnego urzędu z prośbą o możliwość skorzystania z usług socjalnych dla dorosłych, aby zadbać o swoje potrzeby i uzyskać przydatną pomoc. Takie działanie nazywane jest oceną opiekuna.

Pomocne mogą być poniższe wskazówki:

  • Jeżeli opiekun ma problemy z jedzeniem lub spaniem, boryka się z trudnymi odczuciami lub ma poczucie, że radzi sobie z trudem, może porozmawiać z lekarzem pierwszego kontaktu.
  • Można też przyjąć pomoc innych lub poprosić o pomoc.
  • Należy zadbać o czas na relaks. Warto robić rzeczy, które sprawiają przyjemność, np. czytanie, chodzenie na spacery lub jedzenie poza domem.
  • Należy zdrowo się odżywiać i jeść w pozycji siedzącej.
  • Należy starać się wychodzić codziennie z domu i uprawiać lekkie ćwiczenia, np. chodzenie. Takie postępowanie może zmniejszyć poczucie zmęczenia i stresu.

Aby dowiedzieć się więcej o grupach wsparcia działających w danej okolicy, można zadzwonić na linię wsparcia organizacji Macmillan pod numer 0808 808 0000. Można dowiedzieć się, czy w danej okolicy działa grupa wsparcia prowadzona w języku, którym posługuje się pacjent.

Właściwa opieka i wsparcie dla pacjentów

Jeżeli pacjent ma nowotwór i nie mówi po angielsku, może się obawiać, że to wpłynie na jego leczenie i opiekę. Zespół opieki zdrowotnej powinien jednak zaoferować każdemu pacjentowi poziom opieki i wsparcia oraz informacje, które spełniają jego potrzeby.

Wiemy, że czasami ludzie mogą doświadczać dodatkowych trudności, próbując uzyskać właściwe wsparcie. Na przykład jeśli ktoś pracuje zawodowo lub ma rodzinę, może być mu trudno znaleźć czas, aby zgłaszać się na wizyty w szpitalu. Może także martwić się o pieniądze i koszty dojazdu. Wszystko to może wywoływać stres i można nie wiedzieć, jak sobie z tym poradzić.

Pomoc jest jednak dostępna. Nasza bezpłatna linia wsparcia 0808 808 0000 może zaoferować w języku pacjenta poradę dotyczącą jego sytuacji. Można porozmawiać z pielęgniarkami, doradcami finansowymi, doradcami zajmującymi się świadczeniami społecznymi czy pracą zawodową.

Osobom z nowotworami oferujemy także dotacje od fundacji Macmillan. Są to jednorazowe kwoty pieniędzy, które można przeznaczyć na takie wydatki, jak parking szpitalny, przejazdy, opiekę nad dziećmi czy rachunki za ogrzewanie.

Jak organizacja Macmillan może pomóc

W Macmillan wiemy, jak diagnoza nowotworu może wpłynąć na całe życie pacjenta i dlatego jesteśmy tu, aby wspierać chorych.

Linia wsparcia Macmillan

Dysponujemy pomocą tłumaczy, więc można z nami porozmawiać w swoim własnym języku. Wystarczy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się rozmawiać. Możemy odpowiedzieć na pytania natury medycznej, przekazać informacje na temat wsparcia finansowego lub po prostu wysłuchać pacjenta, jeśli chce z kimś porozmawiać. Nasza bezpłatna, poufna linia telefoniczna jest czynna 7 dni w tygodniu w godzinach od 08:00 do 20:00. Jej numer to 0808 808 0000.

Chat internetowy

Pacjent może nam wysłać wiadomość przez chat internetowy z informacją, że potrzebuje tłumacza. Po podaniu przez pacjenta po angielsku potrzebnego języka zorganizujemy dla niego rozmowę w tym języku. Należy kliknąć przycisk „Porozmawiaj z nami przez chat”, który pojawia się na różnych stronach w witrynie. Można też wejść na stronę macmillan.org.uk/talktous

Witryna internetowa Macmillan

W naszej witrynie można znaleźć mnóstwo informacji w języku angielskim na temat nowotworów. Mamy również więcej informacji w innych językach na stronie macmillan.org.uk/translations.

Możemy również przetłumaczyć informacje na życzenie pacjenta. Wystarczy napisać do nas wiadomość e-mail na adres cancerinformationteam@macmillan.org.uk o tym, co jest potrzebne.

Centra informacji

Nasze centra informacji i wsparcia są zlokalizowane w szpitalach, bibliotekach i centrach mobilnych. Zachęcamy do wizyty w takim centrum, gdzie można zasięgnąć informacji i porozmawiać z kimś w cztery oczy. Najbliższe centra można znaleźć, wchodząc na stronę macmillan.org.uk/informationcentres lub dzwoniąc pod nasz numer 0808 808 0000.

Lokalne grupy wsparcia

W grupie wsparcia można porozmawiać z innymi osobami zmagającymi się z chorobą nowotworową. Informacje na temat swoich lokalnych grup wsparcia można znaleźć, wchodząc na stronę macmillan.org.uk/supportgroups lub dzwoniąc pod numer 0808 808 0000.

Społeczność internetowa Macmillan

Można także porozmawiać z innymi osobami chorującymi na nowotwór przez Internet na stronie macmillan.org.uk/community, która dostępna jest przez całą dobę. Można podzielić się swoim doświadczeniem, zadać pytania lub poczytać wpisy innych osób.

Więcej informacji w języku polskim

Dysponujemy informacjami w języku polskim na następujące tematy:

Aby przejrzeć te informacje, należy wejść na stronę: macmillan.org.uk/cancer-information-and-support/polish

Źródła i podziękowania

Niniejsza broszura informacyjna została napisana oraz zredagowana przez zespół Cancer Information Development organizacji Macmillan Cancer Support. Została ona przetłumaczona na język polski przez profesjonalne biuro tłumaczeń.

Informacje w niej zawarte opierają się na naszych materiałach na temat zmęczenia (uczucia wyczerpania) dostępnych w języku angielskim w naszej witrynie internetowej.

Niniejsza broszura została przejrzana przez odpowiednich specjalistów i zatwierdzona przez naszego głównego redaktora medycznego profesora Tima Ivesona, specjalistę onkologa i konsultanta.

Dziękujemy także osobom dotkniętym chorobą nowotworową, które pomogły w redagowaniu tych informacji.

Nasze informacje są przygotowywane na podstawie najnowszych dowodów naukowych. Aby uzyskać więcej informacji na temat źródeł, z których korzystamy, prosimy skontaktować się z nami, pisząc na adres: informationproductionteam@macmillan.org.uk.

Ostatnia edycja tekstu: 2023 r.

Następna zaplanowana edycja tekstu: 2027 r.

MAC15754_Polish

Print page