Zdrowa dieta a nowotwory

Niniejsza broszura dotyczy odżywiania się w trakcie i po leczeniu choroby nowotworowej. Wyjaśniono w niej, dlaczego zdrowa dieta jest w tym czasie tak ważna oraz co powinna uwzględniać. Przedstawiono także propozycje prostych zmian, które można wprowadzić w celu polepszenia swojej diety, i porady dotyczące bezpieczeństwa żywienia w trakcie leczenia.

Znaczenie wszystkich pogrubionych pojęć zostało wyjaśnione w wykazie na końcu tej publikacji.Wykaz pojęć obejmuje także ich wymowę w języku angielskim.

Odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące przedstawionych tutaj informacji można uzyskać od lekarza lub pielęgniarki w szpitalu, w którym odbywa się leczenie.

Można także zadzwonić do organizacji Macmillan Cancer Support pod darmowy numer telefonu 0808 808 0000, 7 dni w tygodniu, w godzinach od 8.00 do 20.00. Dostępna jest pomoc tłumaczy, więc można skontaktować się z nami w swoim języku ojczystym. Po połączeniu się z naszą linią należy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się kontynuować rozmowę (należy powiedzieć „połlysz”).

Więcej informacji na temat chorób nowotworowych w języku polskim znajduje się na stronie: macmillan.org.uk/cancer-information-and-support/polish.

Produkty spożywcze zawierają składniki odżywcze niezbędne dla naszego organizmu. Zdrowa, zbilansowana dieta dostarcza wszystkich składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu.

W przypadku większości osób zdrowa dieta zawiera:

• Duże ilości owoców i warzyw – to one dostarczają nam witamin, minerałów i błonnika. Różne rodzaje warzyw i owoców w różnych kolorach zawierają inne składniki odżywcze, zatem warto urozmaicać dietę.
• Duże ilości produktów bogatych w skrobię (węglowodany) – to one dostarczają nam energii, błonnika, żelaza i witamin z grupy B. Produkty te obejmują chleb pełnoziarnisty, ryż, makarony, kluski, kuskus i ziemniaki.
• Białko – potrzebujemy go do prawidłowego funkcjonowania organizmu, rozwijania się i regeneracji komórek. Produkty z tej grupy obejmują chude mięso, drób, ryby, orzechy, jaja i warzywa strączkowe (fasola i soczewica). Istnieją również roślinne zamienniki mięsa, takie jak tofu, soja lub mykoproteiny (Quorn).
• Niektóre produkty nabiałowe – w tym sery i jogurty.
• Niewielkie ilości tłuszczu, soli i cukru.

Należy starać się jeść mniej przetworzonego mięsa i mięsa czerwonego. Należy unikać restauracji typu „fast food”, ponieważ tego rodzaju jedzenie zawiera zazwyczaj dużo tłuszczu.

Błonnik

Warto spożywać różnorodne produkty zawierające błonnik. Błonnik jako składnik zbóż, owoców i warzyw nie podlega trawieniu i przechodzi do jelita. Błonnik pomaga w zachowaniu zdrowych jelit i zapobiega zaparciom.

Produkty bogate w błonnik to między innymi:

• chleb pełnoziarnisty z nasionami, pełnoziarniste czapati lub pity
• pełnoziarniste płatki i makarony
• brązowy ryż
• słodkie ziemniaki i ziemniaki w mundurkach (ze skórą)
• zielony groszek, fasola, soczewica, zboża, płatki owsiane i nasiona
• owoce i warzywa.

Tłuszcze

Należy spożywać niewielkie ilości tłuszczów i wybierać produkty zawierające tłuszcze nienasycone, takie jak spożywcze oleje roślinne i tłuszcze do smarowania, orzechy, nasiona, tłuste ryby i owoce awokado.

Należy unikać produktów spożywczych zawierających tłuszcze nasycone, takie jak masło, ghi, olej kokosowy, frytki, ciasta, torty czy inne produkty cukiernicze. Warto spożywać mniej produktów smażonych i chudsze kawałki mięsa.

Sól

Należy starać się jeść nie więcej niż 6 g (1 łyżeczka) soli dziennie. Przekraczanie tej ilości może zwiększać ryzyko wystąpienia podwyższonego ciśnienia krwi lub niektórych nowotworów, chorób serca i udaru. Należy starać się nie dodawać soli do jedzenia.Zamiast soli, aby nadać smaku potrawom, można używać ziół, przypraw lub czarnego pieprzu. Nie chodzi tylko o sól, którą dodajemy do potraw. Niektóre produkty zawierają duże ilości soli, dlatego należy sprawdzać etykiety produktów.

Cukier

Cukier jest źródłem energii. Występuje naturalnie w niektórych produktach spożywczych i napojach, takich jak owoce i mleko.

Natomiast wiele produktów spożywczych takich jak słodycze, ciastka, ciasta, produkty cukiernicze czy puddingi zawiera cukier dodany. Napoje gazowane i alkohol zazwyczaj również zawierają dużo cukru. Należy unikać spożywania produktów spożywczych i napojów, do których dodano cukier.

Napoje

Należy pić głównie wodę; można także herbatę lub kawę (bez cukru). Należy pić co najmniej 2 litry (trzy i pół pinty) płynów dziennie.

W przypadku spożywania napojów gazowanych, coca-coli lub napojów na bazie zagęszczonego soku owocowego należy ograniczyć ich ilość i zastąpić je napojami bezcukrowymi. Warto ograniczyć ilość soków owocowych, ponieważ zawierają dużo cukru.

Alkohol

Napoje alkoholowe są bardzo kaloryczne i mogą powodować przybieranie na wadze. Alkohol może także zwiększać ryzyko zachorowania na niektóre rodzaje nowotworów.

Przestrzeganie zaleceń dotyczących spożywania napojów alkoholowych służy zdrowiu i sprzyja zachowaniu odpowiedniej masy ciała. W wytycznych rządowych określa się, że należy:

• pić nie więcej niż 14 jednostek alkoholu w tygodniu
• rozłożyć jednostki alkoholu wypijane w ciągu tygodnia na 3 lub więcej dni
• starać się zachować abstynencję przez kilka dni w tygodniu.

Liczba kalorii i jednostek alkoholu na jeden napój alkoholowy

Kalorie

Żywność i napoje dostarczają nam energii. Ich wartość energetyczna mierzona jest w kaloriach. Na etykietach produktów spożywczych wartość ta oznaczona jest jednostką kcal. Jeśli przyjmuje się więcej kalorii (energii), niż potrzebuje nasz organizm, nadmiarowe kalorie przechowywane są w naszym organizmie w postaci tkanki tłuszczowej. Wytyczne sugerują, że:

• mężczyźni nie powinni przekraczać 2500 kalorii dziennie;
• kobiety nie powinny przekraczać 2000 kalorii dziennie.

Co więcej, w miarę starzenia się, nasze zapotrzebowanie na kalorie maleje.

• Należy jeść tylko tyle, ile potrzeba. Lekarz lub dietetyk udzieli porady w zakresie wielkości porcji.
• Należy spożywać 5 porcji owoców i warzyw dziennie. Należy włączyć owoce do śniadania. Do każdego posiłku można dodać przystawkę w postaci sałatki lub pieczonych warzyw. Powinny one stanowić jedną trzecią produktów spożywanych w ciągu dnia.
• Należy także spożywać mniej cukru i tłuszczów. Zaleca się wybieranie zdrowych przekąsek, takich jak owoce, orzechy, zamiast chipsów czy ciastek.
• Należy spożywać mniejszą ilość czerwonego i przetworzonego mięsa (parówek, burgerów, zapiekanek). Do gulaszu czy potraw typu curry zaleca się dodawać więcej warzyw a mniej mięsa.
• Zdrową dietę należy połączyć z aktywnym trybem życia. Nawet krótkie spacery, prace domowe czy ogrodowe poprawiają naszą sprawność fizyczną.

W trakcie leczenia choroby nowotworowej nasz układ odpornościowy może być osłabiony. Oznacza to, że nasz organizm jest mniej zdolny do zwalczania infekcji i jesteśmy bardziej narażeni na zatrucia pokarmowe. Możemy też mieć osłabioną zdolność do walki z objawami zatrucia pokarmowego.

Jak ograniczyć ryzyko zatrucia pokarmowego

• Należy używać świeżych składników.
• Należy zużywać produkty, zanim upłynie ich termin ważności określony na opakowaniu.
• Należy przechowywać produkty spożywcze i napoje w odpowiednich temperaturach (zgodnie z zaleceniami na opakowaniach).
• Należy dokładnie myć wszystkie owoce i warzywa w zimnej, bieżącej wodzie.
• Należy dokładnie gotować produkty spożywcze.
• Należy wyrzucić produkty, na których znajduje się pleśń.

W kuchni należy:

• myć ręce, zanim dotknie się jedzenia
• dokładnie myć przybory kuchenne i deski do krojenia
• myć blaty kuchenne gorącą wodą z mydłem lub płynem antybakteryjnym w spray’u, w szczególności po przygotowaniu mięsa lub jajek
• regularnie prać lub wymieniać ścierki i ręczniki kuchenne
• zwierzęta domowe należy trzymać z dala od kuchni.

Produkty żywnościowe, których należy unikać przy obniżonej odporności

W przypadku bardzo obniżonej odporności należy unikać pewnych rodzajów produktów spożywczych. Lekarz, pielęgniarka lub dietetyk poinformują pacjenta, czy musi unikać niektórych produktów żywnościowych. Mogą one obejmować:

• mleko niepasteryzowane, śmietankę i jogurt
• sery wyprodukowane z mleka niepasteryzowanego (zwykle sery miękkie, takie jak Brie czy sery z niebieską pleśnią, takie jak Stilton)
• wszelkiego rodzaju pasztety
• jogurty i jogurty pitne zawierające probiotyki
• surowe mięso i owoce morza
• jajka na miękko i żywność z surowymi jajkami (domowy majonez).

Przechowywanie, mrożenie i odgrzewanie żywności

Jeśli decydujemy się zachować produkt spożywczy na później, przed umieszczeniem go w lodówce lub zamrażarce należy najpierw całkowicie go wystudzić.

Jeśli mamy taką możliwość, można zrobić dodatkowe porcje i zamrozić jedzenie przed rozpoczęciem leczenia, tak aby mieć gotowe, szybkie do przygotowania posiłki, kiedy będzie nam to potrzebne.

Należy pamiętać, aby przed odgrzaniem wcześniej zamrożonych produktów najpierw całkowicie je rozmrozić. Na opakowaniach produktów zamieszczane są instrukcje o tym, jak je zamrażać i rozmrażać. Jest to szczególne ważne w przypadku osób z odpornością obniżoną w wyniku leczenia przeciwnowotworowego.

Produkty spożywcze wolno odgrzewać tylko raz. Po odgrzaniu należy upewnić się, że są one gorące, także w środku. Przed zjedzeniem można je nieco schłodzić. Należy zachować ostrożność, aby nie poparzyć się, spożywając odgrzewane posiłki. Nie należy odgrzewać gotowanego ryżu, należy zjeść go bezpośrednio po ugotowaniu.

Jedzenie poza domem

Osoby z obniżoną odpornością powinny unikać jedzenia posiłków poza domem. Jeśli już to robią, powinny zamawiać posiłki w miejscach, które dobrze znają i o których wiedzą, że jedzenie jest tam świeżo przygotowywane i całkowicie ugotowane.

Należy unikać kupowania produktów spożywczych w barach sałatkowych, bufetach i na stoiskach ulicznych, ponieważ trudno jest zweryfikować świeżość oferowanych produktów. Należy także unikać spożywania lodów sprzedawanych z furgonetek.

Niniejsza broszura informacyjna została napisana oraz zredagowana przez zespół Cancer Information Development organizacji Macmillan Cancer Support. Została ona przetłumaczona na język polski przez profesjonalne biuro tłumaczeń.

Informacje tutaj zawarte zostały opracowane na podstawie broszury połlysz wydanej przez organizację Macmillan. Możemy przesłać egzemplarz tej publikacji, ale jej pełna treść jest dostępna tylko w języku angielskim.

Przestawione tutaj informacje zostały sprawdzone przed odpowiednich specjalistów i zatwierdzone przez profesora Tima Ivesona, konsultanta onkologa i głównego redaktora medycznego organizacji Macmillan.

Dziękujemy także osobom dotkniętym chorobą nowotworową, które pomogły w redagowaniu tych informacji.

Wszystkie podawane przez nas informacje są oparte na najlepszych dostępnych danych naukowych. Aby uzyskać więcej informacji na temat źródeł, z których korzystamy, prosimy skontaktować się z nami, pisząc na adres: cancerinformationteam@macmillan.org.uk.

Ostatnia edycja tekstu: 2020 r.

Następna zaplanowana edycja tekstu: 2023 r.

MAC15915_Polish

Dokładamy wszelkich starań, aby przekazywane przez nas informacje były dokładne, jednak nie można zakładać, że odzwierciedlają one obecny stan badań medycznych, który nieustannie ulega zmianom. Osoby, które martwią się swoim stanem zdrowia, powinny skonsultować się z lekarzem. Organizacja Macmillan nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody wynikające z nieścisłości podanych tutaj informacji lub informacji pochodzących od osób trzecich, takich jak informacje przedstawione na stronach internetowych, do których łącza znajdują się w naszej witrynie.

© Macmillan Cancer Support 2020. Organizacja charytatywna zarejestrowana w Anglii i Walii (261017), Szkocji (SC039907) oraz na Wyspie Man (604). Adres siedziby: 89 Albert Embankment, London, SE1 7UQ.