Rak szyjki macicy

Szyjka macicy to dolna część macicy, która łączy się z górną częścią pochwy. Jest to część macicy, która otwiera się (rozwiera) podczas porodu, aby umożliwić poród. Osoby posiadające szyjkę macicy to: kobiety, transmężczyźni oraz osoby, które przy urodzeniu zaklasyfikowano jako kobiety.

Macica to umięśniony organ w kształcie gruszki. Błona śluzowa macicy ulega złuszczeniu podczas miesiączki (okresu).

Szyjka macicy

 

Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo rozwinięcia się choroby nazywamy czynnikami ryzyka. Nawet jeżeli u kogoś występuje czynnik ryzyka, nie oznacza to, że ta osoba na pewno zachoruje na raka szyjki macicy. Brak takich czynników nie oznacza natomiast, że dana osoba na taki nowotwór nie zachoruje.

Głównym czynnikiem ryzyka dla raka szyjki macicy jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Znanych jest ponad 100 rodzajów tego wirusa. Niektóre rodzaje HPV mogą atakować szyjkę macicy. Rodzaje tego wirusa, które mogą wywoływać patologiczne zmiany w szyjce macicy, nazywane są HPV wysokiego ryzyka.

HPV to bardzo powszechny wirus, którym zaraża się większość ludzi w którymś momencie życia. Dotyczy to osób wszystkich orientacji seksualnych oraz każdego, kto jest aktywny seksualnie. Do tej grupy należą także osoby będące w długoletnich, monogamicznych związkach. HPV może być problemem nawet u osób, które nie podejmowały stosunków seksualnych od wielu lat.

NHS oferuje dzieciom w wieku od 11 do 13 lat szczepienia zapobiegające HPV.

Układ odpornościowy pomaga chronić organizm przed infekcjami i chorobami. Czynniki, które mogą go osłabić, to:

• palenie tytoniu,
• nieprzestrzeganie zdrowej, zbilansowanej diety,
• niektóre choroby, takie jak HIV.

Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy jest wyższe u palaczy. Wynika to prawdopodobnie z tego, że:

• palenie tytoniu obniża skuteczność eliminowania HPV przez układ odpornościowy,
• substancje chemiczne zawarte w tytoniu mogą uszkadzać komórki.

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych przez okres powyżej pięciu lat może zwiększać ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. Korzyści z przyjmowania takiej formy antykoncepcji przeważają jednak zazwyczaj nad tym ryzykiem.

Stopień zaawansowania nowotworu określamy za pomocą wielkości guza i stwierdzenia, czy rozprzestrzenił się on poza obszar ciała, w którym pojawił się po raz pierwszy. Znajomość stadium nowotworu pomaga lekarzom zadecydować o najlepszym sposobie leczenia.

Wyróżniamy cztery główne stadia raka szyjki macicy. Każde stadium jest podzielone na kolejne podjednostki. Lekarze mogą także używać następujących pojęć na opisanie stopnia zaawansowania nowotworu:

• Rak szyjki macicy we wczesnym stadium – komórki rakowe są umiejscowione jedynie w szyjce macicy.
• Miejscowo zaawansowany rak szyjki macicy – komórki rakowe rozprzestrzeniły się poza szyjkę macicy i wpływają na okoliczne tkanki i narządy, takie jak pochwa, jelita lub pobliskie węzły chłonne.
• Zaawansowany rak szyjki macicy (z przerzutami) – rak rozprzestrzenił się na inne części ciała, w tym wątrobę, płuca lub kości.

Jeśli po leczeniu dojdzie do nawrotu choroby nowotworowej, nazywa się to rakiem nawrotowym.

Wiele przypadków raka szyjki macicy diagnozuje się we wczesnym stadium. Leczenie chirurgiczne to główna metoda leczenia raka szyjki macicy we wczesnym stadium. Chirurg usuwa guz i bardzo niewielką ilość zdrowej tkanki wokół niego. W zależności od rodzaju operacji mogą zostać usunięte także inne tkanki.

Po operacji chirurg wysyła całą wyciętą tkankę do laboratorium do zbadania pod mikroskopem. Do usuwania raka szyjki macicy stosuje się różne rodzaje operacji chirurgicznych.

Zabieg LLETZ to powszechny sposób usuwania nieprawidłowych komórek z szyjki macicy. Metodę tę często stosuje się do leczenia raka szyjki macicy w najwcześniejszych stadiach i może okazać się ona jedynym zabiegiem, którego będzie potrzebowała osoba z rakiem. Zabieg ten jest czasami nazywany metodą LEEP (szerokiego wycięcia zmiany pętlą elektryczną).

Zabieg ten można przeprowadzić w celu:

• umożliwienia diagnozy raka szyjki macicy,
• leczenia raka szyjki macicy.

Po zastosowaniu znieczulenia miejscowego szyjki macicy lekarz używa urządzenia w kształcie pętli do usunięcia komórek nowotworowych. Osoba z rakiem może odczuwać pewien nacisk wewnątrz szyjki macicy, ale zabieg nie powinien być bolesny.

U niektórych taka procedura może wywołać zdenerwowanie lub zawstydzenie. Zespół opieki zdrowotnej pomoże uporać się z tymi uczuciami. Osoba z rakiem powinna poinformować członków zespołu, jak się czuje, zadać ewentualne pytania lub podzielić się swoimi obawami. Jeśli osoba z rakiem chce przyprowadzić ze sobą osobę, która wesprze ją podczas zabiegu, zazwyczaj jest to możliwe do zorganizowania.

NETZ to zabieg podobny do LLETZ. Główna różnica polega na tym, że cienki drut używany do wycięcia zajętych chorobą tkanek ma formę prostą zamiast zapętlonej.

Konizacja to mała operacja chirurgiczna polegająca na usunięciu stożkowatego kawałka obszaru szyjki macicy. Ten zabieg może być stosowany do diagnozowania raka szyjki macicy lub leczenia jego wczesnych stadiów.

Histerektomia to operacja usunięcia macicy. Jest to standardowa metoda leczenia wczesnego raka szyjki macicy. Jeśli osoba z rakiem przeszła już menopauzę, zazwyczaj chirurg usunie także jajowody i jajniki. Niekiedy chirurg musi usunąć jajniki, jeśli osoba z rakiem nie przeszła jeszcze menopauzy. To oznacza, że miesiączkowanie natychmiast ustanie i osoba z rakiem przejdzie menopauzę.

Po histerektomii nie jest możliwe zajście w ciążę. Poradzenie sobie z informacją, że z powodu leczenia nowotworu nie można zajść w ciążę, może być bardzo trudne.

Jeśli osoba z rakiem otrzymała informację, że musi zostać poddana histerektomii, może poprosić lekarza w szpitalu o skierowanie jej przed operacją do specjalisty ds. płodności. Lekarz ten może wyjaśnić dostępne dla osoby z rakiem opcje dotyczące płodności. Jeśli osoba z rakiem jest zainteresowana macierzyństwem zastępczym (sytuacją, w której inna osoba urodzi dla niej dziecko), może oddać do przechowania swoje komórki jajowe lub embriony (zapłodnione komórki jajowe).

Ten zabieg nie pozbawia osoby z rakiem płodności. Może być zastosowany, jeśli osoba z rakiem ma raka szyjki macicy we wczesnym stadium i chce w przyszłości zajść w ciążę.

W takim przypadku chirurg usuwa szyjkę macicy i górną część pochwy. Zazwyczaj wycina także tkankę podtrzymującą w pobliżu szyjki macicy. Ten zabieg nazywany jest trachelektomią radykalną. Czasem usuwa się również niektóre z węzłów chłonnych miednicy. Taki zabieg można wykonać kilka dni wcześniej lub jednocześnie z trachelektomią.

Macica pozostaje na swoim miejscu, więc osoba z rakiem może w przyszłości zajść w ciążę. Zazwyczaj po usunięciu szyjki macicy chirurg zaszywa dolną część macicy. Dzięki temu podczas ciąży macica pozostaje zamknięta.

Po trachelektomii ryzyko poronienia jest wyższe. W przypadku zajścia w ciążę osoba z rakiem zostanie skierowana do lokalnego specjalistycznego ośrodka opieki nad ciążą w celu bliższego monitorowania. Dziecko musi się urodzić poprzez cięcie cesarskie. Więcej informacji na ten temat może przedstawić chirurg.

Trachelektomia to bardzo specjalistyczny zabieg i nie jest przeprowadzany we wszystkich szpitalach onkologicznych. Jeśli jest to opcja dostępna dla danej osoby z rakiem, może zaistnieć potrzeba skierowania jej do innego szpitala. Tam może ona omówić zalety i ewentualne zagrożenia z tym związane z chirurgiem, który specjalizuje się w takich operacjach.

Chemioterapia polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych (cytotoksycznych) w celu zniszczenia komórek rakowych. Leki te zakłócają rozwój komórek rakowych, ale mogą także wywierać wpływ na komórki zdrowe.

Chemioterapia może być podawana:

• wraz z radioterapią w ramach terapii głównej – nazywane jest to chemioradioterapią,
• po zabiegu chirurgicznym i z radioterapią (chemioradioterapia),
• jeśli zachodzi wysokie ryzyko nawrotu raka,
• jeśli dojdzie do nawrotu raka po leczeniu,
• jeśli rak rozprzestrzeni się na inne części ciała.

Chemioterapia może wywoływać skutki uboczne. Wiele z nich można ograniczyć za pomocą leków i zazwyczaj ustępują one po zakończeniu leczenia. Lekarz lub pielęgniarka przekaże osobie z rakiem więcej informacji o tym, jakich zmian może się spodziewać. Zawsze należy poinformować lekarza lub pielęgniarkę o doświadczanych przez siebie skutkach ubocznych, ponieważ są sposoby ich uśmierzania.

Terapie stosowane do leczenia raka szyjki macicy mogą wywołać wczesną menopauzę, jak też wpłynąć na życie seksualne osoby z rakiem.

Jeśli osoba z rakiem nie przechodziła jeszcze menopauzy, a jej jajniki zostały usunięte lub uszkodzone w trakcie radioterapii, dochodzi do wczesnej menopauzy. To może prowadzić do objawów takich jak:

• uderzenia gorąca,
• nocne poty,
• bóle stawów i mięśni,
• zmiany nastroju (np. obniżenie nastroju).

Objawy te wywołane są niskim poziomem estrogenu w organizmie. Wczesna menopauza może również zwiększyć ryzyko odwapnienia kości i chorób serca. Lekarz lub pielęgniarka specjalista może omówić z osobą z rakiem sposoby, które pomogą jej ograniczyć objawy menopauzy. Wyjaśni również, co robić, aby chronić kości i serce.

Rak szyjki macicy, jego leczenie oraz skutki uboczne mogą wpłynąć na życie seksualne osoby z rakiem i jej samopoczucie. Sytuacja zazwyczaj ulega poprawie po zakończeniu leczenia, jednak niektórym osobom dojście do siebie zajmuje dłużej.

Ponowne rozpoczęcie współżycia po terapii rakowej często bywa stresujące, jednak nie stwarza zagrożenia ani dla osoby z rakiem, ani dla jej partnera/partnerki. Na początku dobrze jest się nie śpieszyć, co pomaga się zrelaksować, oraz poprosić partnera/partnerkę o delikatne postępowanie.

Jeśli w życiu seksualnym pojawią się problemy, warto powiedzieć o tym lekarzowi lub pielęgniarce. Osoby te mogą zaoferować pomoc i wsparcie.

Wielu osobom trudno przychodzi mówienie o problemach seksualnych, ponieważ czują się zażenowane lub skrępowane. Lekarze i pielęgniarki są jednak przyzwyczajeni do rozmów na ten temat. Osoby, które nie czułyby się komfortowo, rozmawiając z lekarzem lub pielęgniarką, mogą porozmawiać z naszymi specjalistami ds. nowotworów pod numerem 0800 808 00 00.

Po otrzymaniu informacji, że ma się raka, można się czuć przytłoczonym i odczuwać wiele różnych emocji. W takiej sytuacji żadne emocje nie są ani właściwe, ani niewłaściwe. Istnieje wiele sposobów radzenia sobie z emocjami. Pomocna może okazać się rozmowa z bliskim przyjacielem lub krewnym. Pomóc może także lekarz lub pielęgniarka.

W Macmillan wiemy, jak diagnoza raka może wpłynąć na całe życie pacjenta i dlatego jesteśmy tu, aby wspierać chorych.

Linia wsparcia Macmillan

Dysponujemy pomocą tłumaczy, więc można z nami porozmawiać w swoim własnym języku. Wystarczy powiedzieć po angielsku, w jakim języku chce się rozmawiać.

Możemy odpowiedzieć na pytania natury medycznej, przekazać informacje na temat wsparcia finansowego lub po prostu wysłuchać pacjenta, jeśli chce z kimś porozmawiać. Nasza bezpłatna, poufna linia telefoniczna jest czynna 7 dni w tygodniu w godzinach od 08:00 do 20:00. Jej numer to 0808 808 0000.

Witryna internetowa Macmillan

W naszej witrynie można znaleźć mnóstwo informacji w języku angielskim na temat nowotworów. Mamy również więcej informacji w innych językach na stronie macmillan.org.uk/translations.

Możemy również przetłumaczyć informacje na życzenie pacjenta. Prosimy o wiadomość e-mail pod adresem: informationproductionteam@macmillan.org.ukaby podzielić się swoimi życzeniami.

Centra informacji

Nasze centra informacji i wsparcia są zlokalizowane w szpitalach, bibliotekach i punktach mobilnych. Zachęcamy do wizyty w takim centrum, gdzie można zasięgnąć informacji i porozmawiać z kimś w cztery oczy. Najbliższe centra można znaleźć, wchodząc na stronę macmillan.org.uk/informationcentres lub dzwoniąc pod nasz numer 0808 808 0000.

Lokalne grupy wsparcia

W grupie wsparcia można porozmawiać z innymi osobami zmagającymi się z chorobą nowotworową. Informacje na temat swoich lokalnych grup wsparcia można znaleźć, wchodząc na stronę macmillan.org.uk/supportgroups lub dzwoniąc pod numer 0808 808 0000.

Społeczność internetowa Macmillan

Z innymi osobami dotkniętymi nowotworem można porozmawiać na stronie: macmillan.org.uk/community

Można nawiązywać kontakt przez całą dobę. Można podzielić się swoim doświadczeniem, zadać pytania lub poczytać wpisy innych osób.

Niniejsza broszura informacyjna została napisana oraz zredagowana przez zespół Cancer Information Development organizacji Macmillan Cancer Support. Została ona przetłumaczona na język polski przez profesjonalne biuro tłumaczeń.

Zawarte tu informacje pochodzą z broszury Macmillan pod tytułem „Zrozumieć raka szyjki macicy”. Możemy przesłać egzemplarz tej publikacji, ale jej pełna treść jest w języku angielskim.

Niniejsza broszura została przejrzana przez odpowiednich specjalistów i zatwierdzona przez naszego głównego redaktora medycznego, prof. Nicka Reeda, specjalistę onkologa klinicznego.

Podziękowania dla: dr Rosie Harrand, onkologa klinicznego; p. Evy Myriokefalitaki, chirurga ginekologiczno-onkologicznego; p. Raja Naika, onkologa ginekologicznego; Claire Parkinson, pielęgniarki ginekologicznej specjalisty pracującej dla Macmillan, oraz dr Alexandry Taylor, onkologa klinicznego.

Dziękujemy także osobom dotkniętym chorobą nowotworową, które pomogły w redagowaniu tych informacji.

Nasze informacje są przygotowywane na podstawie najnowszych dowodów naukowych. Aby uzyskać więcej informacji na temat źródeł, z których korzystamy, można skontaktować się z nami, pisząc na adres: cancerinformationteam@macmillan.org.uk.

Możliwość rozmowy z organizacją Macmillan w swoim języku ojczystym

Można zadzwonić do organizacji Macmillan pod bezpłatny numer 0808 808 00 00 i porozmawiać z nami w swoim języku ojczystym za pośrednictwem tłumacza. Pacjent może porozmawiać z nami o swoich obawach i kwestiach medycznych. Po uzyskaniu połączenia telefonicznego wystarczy powiedzieć po angielsku nazwę swojego języka. Nasza infolinia jest czynna 7 dni w tygodniu w godzinach od 8:00 do 20:00.

MAC19428_Polish

Ostatnia redakcja tekstu: 2021 r.

Następna zaplanowana redakcja tekstu: 2024 r.

Dokładamy wszelkich starań, aby przekazywane przez nas informacje były dokładne i aktualne, jednak nie mogą one zastąpić specjalistycznej porady lekarskiej udzielonej konkretnemu pacjentowi. W zakresie dopuszczonym przez prawo organizacja Macmillan nie ponosi odpowiedzialności w związku z wykorzystaniem informacji zawartych w niniejszej publikacji, informacji od osób trzecich ani informacji zawartych na podanych stronach internetowych lub do których przedstawiono odnośniki.

© Macmillan Cancer Support 2022 – organizacja charytatywna zarejestrowana w Anglii i Walii (261017), Szkocji (SC039907) oraz na Wyspie Man (604), działająca także w Irlandii Północnej. Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości gwarancji, zarejestrowana w Anglii i Walii pod numerem 2400969. Numer rejestracyjny spółki na Wyspie Man: 4694F. Adres siedziby: 89 Albert Embankment, London, SE1 7UQ. Numer VAT: 668265007